Poziom podstawowy

Prawo naturalne najczęściej uznaje się za odmienny od prawa stanowionego (pozytywnego) porządek prawny. Uznaje się, że prawo stanowione jest wyłącznie konwencją, to znaczy nie wynika z niczego poza regułami arbitralnie ustanowionymi przez ludzi (czytaj: przez państwo) – jest to pogląd konstruktywistyczny. Prawo naturalne to natomiast porządek narzucony człowiekowi przez samą naturę rzeczywistości (Boga, ewolucję i tak dalej), czyli będący immanentną częścią bytu a tym samym dotyczący wszystkich ludzi. Wielu libertariańskich zwolenników prawa naturalnego uważa, że prawo naturalne wynika z samego kształtu i konstrukcji relacji społecznych (na przykład z praw prakseologicznych).

Zwolennicy praw natury uważają, że do jego dziedziny należą tego rodzaju prawa jak prawo do samoposiadania, prawa własności prywatnej, nietykalności cielesnej. Uważa się, że pewne podstawowe reguły stosowania prawa (na przykład złota reguła Immanuela Kanta, równość wobec prawa czy wzajemność stosowania prawa) również zawierają się w prawie naturalnym. Nie należy mylić prawa naturalnego z prawem zwyczajowym.

Dla libertarian prawo naturalne ma o tyle istotne znaczenie, że stanowi jedną z możliwych koncepcji uzasadniających prawa własności i samoposiadania. Istnieje ważny odłam libertarian, który jest przywiązany do koncepcji prawa naturalnego (na przykład Hans-Hermann Hoppe czy Lysander Spooner).

Murray N. Rothbard, O nową wolność. Manifest libertariański

Tego tekstu przedstawiać nikomu nie trzeba. Lektura konstytutywna libertarianizmu. Tego tekstu po prostu nie wolno pominąć.

Hans-Hermann Hoppe, Demokracja – bóg, który zawiódł

W książce znajdziemy wartościowe wprowadzenie do źródeł praw własności w postaci właśnie prawa naturalnego. Ma ono w tej wizji wynikać z samej struktury dyskusji i wymiany racjonalnych argumentów, jest więc to koncepcja racjonalistyczna i materialistyczna (Hoppe nie wspomina o tym, czy prawa naturalne pochodzą od instancji wyższej takiej jak Bóg – równie dobrze mogą wynikać z ewolucyjnego charakteru kształtowania się społeczeństwa ludzkiego).

Wywiad z Jesusem Huertą de Soto: Hiszpańskie korzenie szkoły austriackiej

Zwięzłe i przejrzyste omówienie relacji między prawem naturalnym a podstawowymi założeniami wolnościowego światopoglądu. Lektura krótka i warta polecenia.

Ludwig von Mises, Liberalizm w tradycji klasycznej

Ważny tekst dotyczący historycznych źródeł pochodzenia praw własności i innych praw rynkowych, według autora ugruntowanych w prawie naturalnym.

Frédéric Bastiat, Prawo

Lekka, przyjemna i dająca do myślenia lektura omawiająca sens istnienia prawa, która widzi jego źródło właśnie w prawie natury. Tekst niezwykle przejrzysty i jak to u Bastiata znakomity retorycznie. Godny uwagi.

Murray N. Rothbard, Z Bogiem lub bez – prawo naturalne i prawa własności

Podstawowa lektura tematu, opisująca jeden z ważniejszych momentów historii praw natury. John Locke, Quesnay i Rivière.

Murray N. Rothbard, Wolność i własność: lewellerzy i Locke

Więcej o Locke’u, najważniejszej chyba historycznie postaci wiążącej prawa natury z instytucją własności prywatnej. Warto przeczytać.

Murray N. Rothbard, Tomasz z Akwinu – filozof i teolog

Jak wyżej – więcej o najważniejszym teoretyku prawa naturalnego, czyli o Akwinacie. Lektura obowiązkowa!

Murray N. Rothbard, Relacje międzyludzkie: agresja a własność

Bardzo ważny tekst teoretyczny, poświęcony instytucji praw własności, wymiany własności i agresji (na przykład państwowej). Lektura obowiązkowa!

Murray N. Rothbard, Notatka na temat katolicyzmu, protestantyzmu i kapitalizmu

Bardzo ważne wspomnienie o wpływie scholastyków na kształtowanie się prawnonaturalnego uzasadnienia praw własności. Zdecydowanie godna uwagi lektura.

Wojciech Mazurkiewicz, Założenia libertarianizmu

Kompleksowe wprowadzenie do tematu. Lektura obowiązkowa!

Murray N. Rothbard, Egalitaryzm jako bunt przeciw naturze

Bardzo ważny tekst. Celna krytyka egalitaryzmu i znakomite wprowadzenie do prawa naturalnego. Zawiera między innymi krytykę anarchizmu lewicowego, sektora publicznego, wojny. Lektura obowiązkowa!

Poziom zaawansowany

Norbert Slenzok, Prawo naturalne w etyce społecznej Murraya N. Rothbarda

Kompleksowe omówienie tematu. Lektura warta polecenia.

Carl Menger, Zasady ekonomii

Sama dedukcyjna metoda przyjęta w tej pracy wymaga przyjęcia pewnych uniwersalnych założeń dotyczących ludzkiej natury, przyczynowości i struktury logicznej świata ekonomicznego. Lektura zdecydowanie warta przeczytania.

Ludwig von Mises, Ludzkie działanie

Bardzo ważne omówienie metody prakseologii. Warto przeczytać (ponownie) mając na uwadze prawo naturalne. Lektura zdecydowanie godna polecenia.

Murray N. Rothbard, Ekonomia wolnego rynku

Jak wyżej. Praca przesiąknięta prawnonaturalnym punktem widzenia. Lektura obowiązkowa.

Mateusz Machaj, Kapitalizm, socjalizm i prawa własności

Jak wyżej.

Radosław Wojtyszyn, Prawo natury a egalitaryzm w ujęciu Murraya Newtona Rothbarda

Trudniejszy tekst kompleksowo omawiający temat. Lektura zdecydowanie wartościowa, w szczególności dla bardziej wymagających czytelników.

Radosław Wojtyszyn, Szkoła prawa natury – od Hugona Grocjusza do Johna Locke’a

Jak wyżej. Omówienie historyczne źródeł koncepcji prawa natury.

Dariusz Juruś, Locke a Rothbard – koncepcje własności

Jak wyżej.

Jesús Huerta de Soto, Klasyczny liberalizm a anarchokapitalizm

Niezwykle ważny tekst, łączący w logiczny sposób prawa natury z libertarianizmem. Lektura zdecydowanie obowiązkowa!

David Gordon, Czy istnieje prawo do secesji?

Ważny głos w dyskusji o secesji i prawie do samostanowienia. Godny uwagi.

Paweł Nowakowski, Jak religia zastępuje naukę w krytyce libertarianizmu

Ciekawy głos i wartościowe omówienie problematyki pochodzenia prawa naturalnego.

Materiały dodatkowe

W materiałach dodatkowych zostały ujęte prace krytyczne i te poszerzające wiedzę na konkretne szczegółowe tematy. Tutaj znajdują się też teksty specjalistyczne i trudniejsze, wymagające gruntownej wiedzy i zrozumienia problematyki prawa naturalnego. Ujęte też zostały w tym miejscu ważne teksty obcojęzyczne.

Stephan N. Kinsella, Przeciw własności intelektualnej

Godna najwyższego polecenia dyskusja na temat WI, zawierająca ważne elementy teorii (praw własności). Lektura obowiązkowa.

Arkadiusz Sieroń, Krytyka „Etyki wolności” Rothbarda

Carl Menger, Investigations into the Method of Social Sciences with Special Reference to Economics

Jesús Huerta de Soto, Szkoła austriacka: Ład rynkowy, wolna wymiana i przedsiębiorczość

Radosław Wojtyszyn, Uwagi o wolności w poglądach Ludwiga von Misesa

Hans-Hermann Hoppe, Economic Science and the Austrian Method

Hans-Hermann Hoppe, The Economics and Ethics of Private Property: Studies in Political Economy and Philosophy

autor rozdziału: Jan Lewiński