Poziom podstawowy

Doktryna społeczno-polityczna, rozszerzająca na wszystkie dziedziny współpracy społecznej podstawową zasadę myśli wolnościowej, czyli prawo do samostanowienia. Anarchokapitalizm postuluje stworzenie porządku społecznego opartego na bazie suwerenności jednostki, zniesienia wszelkich form ingerencji we własność prywatną, otwarcia rynków i kapitalizmu leseferystycznego.

Prawa w anarchokapitalizmie powinny być stanowione w formie prywatnych kontraktów pomiędzy członkami społeczności. Systemy prawne mogłyby ze sobą dowolnie konkurować, podobnie jak agencje ochrony (wynajęte do obrony praw i własności swoich klientów) i sądy (działające najprawdopodobniej na zasadach arbitrażu na podstawie prawa deliktowego i kontraktowego). Kary orzekane przez sądy miałyby charakter odszkodowawczy, a ich (bezpośrednim) celem nie byłoby ukaranie przestępcy, lecz zrekompensowanie poszkodowanym strat.

Zakłada się, że jednym z najważniejszych aksjomatów anarchokapitalizmu (i myśli libertariańskiej) jest zasada nieagresji, czyli całkowitej suwerenności i nieprzekraczalności praw własności (w tym prawa do dysponowania własnym ciałem). Warto podkreślić, że zasada ta dotyczy wyłącznie inicjacji agresji, a nie wszystkich zachowań, które kolokwialnie nazywamy agresywnymi. Inicjacja agresji wyłącza prawo do nietykalności cielesnej, co oznacza, że ofiara napaści ma pełne prawo do obrony własnego ciała i mienia – jeśli to konieczne, może nawet zabić napastnika (wielu libertarian uważa, że odpowiedź na agresję powinna zachowywać jakiś rodzaj proporcjonalności – podają oni czasem konkretne propozycje jej skali, na przykład założenie rekompensaty o dwukrotnej wartości szkody według Murraya N. Rothbarda; nie ma jednak w tej sprawie konsensusu, więc najczęściej zakłada się, że o skali kary zadecydowałaby konkurencja systemów prawnych, wykluczająca nadmierne i zbyt niskie kary).

Anarchokapitaliści uważają, że wszelkie dobra (w tym publiczne) potrzebne społeczeństwu może zapewniać (skuteczniej i sprawiedliwiej niż czyni to państwo) wolny rynek, co obejmuje wszelkie wyobrażalne dobra publiczne, takie jak medyczne, obronne, edukacyjne, kulturalne, a także pomoc społeczną w oparciu o fundacje, stowarzyszenia, towarzystwa i inne dobrowolne organizacje.

W szczególności nie widzą anarchokapitaliści niczego złego w porządku ustalanym przez korporacje, o ile nie mają one prawnego monopolu nadanego przez państwo, lecz konkurują między sobą na wolnym rynku o klientów.

Kevin Carson, Kalkulacja ekonomiczna we wspólnocie korporacyjnej
Ważny tekst o problematyce organizacyjnej w porządku korporacyjnym. Tekst zdecydowanie wart polecenia!

Murray N. Rothbard, Społeczność bez państwa
Podstawowe wprowadzenie do tematu, omawiające fundamentalne założenia systemu anarchokapitalistycznego i podstawowe problemy funkcjonowania społeczeństwa bez państwa: kwestie usług obronnych i wymiaru sprawiedliwości. Lektura obowiązkowa!

Karol Gajewy, Bezpaństwowe equilibria
Znakomity i interesujący tekst, poświęcony podstawowym problemom anarchokapitalizmu. Wart polecenia.

Murray N. Rothbard, Etyka wolności
Fundamentalny tekst, omawiający dokładniej szereg kwestii dotyczących funkcjonowania wolnego społeczeństwa (w tym zarówno założenia podstawowe, jak choćby problematykę zawłaszczenia pierwotnego, jak i dalsze konsekwencje, jak dyskusja o aborcji). Lektura obowiązkowa! (następnie można przejść do tekstu krytycznego Arkadiusza Sieronia.)

Albert Jay Nock, Państwo – nasz wróg
Znakomita lektura poświęcona idei wolności i stanowiąca wyraz buntu przeciw władzy państwa. Mniej teoretyczna, za to bardziej historyczna i ideologiczna apologia indywidualizmu i prawa do samostanowienia. Ważny etap w rozwoju myśli wolnościowej i antypaństwowej.

David Friedman, Mechanizmy wolności
Omówienie książki pod tym samym tytułem. Książka wykazująca, że prawo i jego egzekucja nie potrzebuje państwowego przymusu. Zawiera też dyskusję prawa policentrycznego i przykłady historycznych społeczeństw bezpaństwowych. Lektura obowiązkowa!

Linda i Morris Tannehill, Rynek i wolność
Klasyczna lektura. Tekst obowiązkowy! Znajdziemy w niej omówienie podstawowych zasad systemu kapitalistycznego, wolności jednostki, krytykę działalności państwowej i wreszcie dyskusję na temat przyszłego porządku społecznego opartego o zasady wolności i własności (w szczególności dyskusja o kształcie rynku obrony i bezpieczeństwa).

Poziom zaawansowany

Arkadiusz Sieroń, Krytyka „Etyki wolności” Rothbarda
Bardzo ważna krytyka Etyki wolności Rothbarda. Warta szczególnego polecania ze względu na dyskusję o założeniach pierwotnego zawłaszczenia, prawie naturalnym, funkcjonowaniu dobrowolnych komun czy wreszcie głos w sprawie aborcji. Zdecydowanie warte polecenia!

Murray N. Rothbard, Anatomia państwa
Znakomita analiza państwa, niezwykle przydatna w dyskusjach o tym, dlaczego nie warto iść tą drogą. Lektura warta najwyższej uwagi!

Jakub Wozinski, A priori sprawiedliwości. Libertariańska teoria prawa (fragment)
Zaawansowana praca o libertariańskiej teorii prawa, w której poruszono problematykę pierwotnego zawłaszczenia, relacji prawnych etc. Niezbędna lektura w bibliotece każdego dyskutującego o anarchokapitalizmie.

Radosław Wojtyszyn, Państwo – zło niekonieczne. Natura władzy w doktrynie anarchokapitalizmu
Kompleksowe i szczegółowe omówienie problematyki uzasadnień dla (konieczności) istnienia państwa. Lektura zdecydowanie warta polecenia dla zaawansowanego czytelnika!

Materiały dodatkowe

W materiałach dodatkowych zostały ujęte prace krytyczne i te poszerzające wiedzę na konkretne szczegółowe tematy. Tutaj znajdują się też teksty specjalistyczne i trudniejsze, wymagające gruntownej wiedzy i zrozumienia omawianej problematyki. Ujęte też zostały w ważne teksty obcojęzyczne.

Bertrand de Jouvenel, Traktat o władzy
Franz Oppenheimer, Geneza państwa
Michael Huemer, Problem władzy politycznej
Hans-Hermann Hoppe, Anarcho-Capitalism: An Annotated Bibliography
Edward P. Stringham, Anarchy and the Law: The Political Economy of Choice
Robert Paul Wolff, In Defense of Anarchism
Lysander Spooner, No Treason

autor rozdziału: Jan Lewiński